کاسنی پاکوتاه؛ دختری از خانواده آفتابی‌ها
تاریخ انتشار: ۲۶ فروردین ۱۳۹۹ | کد خبر: ۲۷۵۹۹۰۲۲
ایسنا/خراسان رضوی براساس برخی سنگ نوشتهها و شواهد، مصریان و چینیان در زمره اولین تمدنهای بشری بوده‌اند که بیشتر از ۲۷ قرن قبل از میلاد مسیح از گیاهان به عنوان دارو استفاده می‌کردند، در حال حاضر نیز حدود یک سوم داروهای مورد استفاده در جوامع انسانی را داروهایی با منشاء طبیعی و گیاهی تشکیل می‌دهد.
گیاهان دارویی یکی از منابع مهم درمان بیماریها در تمام نقاط جهان بوده و در حال حاضر نیز این گیاهان از جایگاه مهمی در پزشکی برخوردار هستند، به خصوص که از دهههای گذشته کاربرد این گیاهان در طب سنتی و مدرن رو به افزایش است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
تلاش جهانی صنایع داروسازی بر ساخت داروهایی با منابع گیاهی متمرکز است
محققان نشان داده‌اند، براساس برخی سنگ نوشتهها و شواهد، مصریان و چینیان در زمره اولین تمدنهای بشری بوده‌اند که بیشتر از ۲۷ قرن قبل از میلاد مسیح از گیاهان به عنوان دارو استفاده می‌کردند. در حال حاضر نیز حدود یک سوم داروهای مورد استفاده در جوامع انسانی را داروهایی با منشاء طبیعی و گیاهی تشکیل می‌دهد و تلاش جهانی صنایع داروسازی بر این متمرکز است که ساخت شیمیایی اقلام مربوطه به اکثر داروها نیز تدریجاً به منابع گیاهی متکی شود. از این رو، صنایع داروسازی و گروه‌های تحقیقاتی بسیاری از سرتاسر جهان توجه خود را به کشت و تولید گیاهان دارویی معطوف داشته‌اند.
گونه‌های بومی و محلی به دلیل جایگزین شدن گونه‌های زراعی اصلاح شده به فراموشی سپرده شده‌اند
کشت گیاهان دارویی، از دیرباز از جایگاه ویژه‌ای در نظام‌های سنتی کشاورزی ایران برخوردار بوده است و این نظام‌ها از نظر ایجاد تنوع و پایداری، نقش مهمی ایفا می‌کرده‌اند. متأسفانه در سالهای اخیر، به دلیل جایگزین شدن گونه‌های زراعی اصلاح شده دارای عملکرد و ارزش اقتصادی بالا مانند گندم و جو بسیاری از گونه‌ها و ارقام بومی و محلی به فراموشی سپرده شده و از سیستم‌های زراعی ایران حذف شده‌اند.
مشکلات برداشت طبیعی، ارزش بالای اقتصادی و خطر انقراض تعدادی از این گیاهان دارویی باعث شده که کشت و اهلی کردن این گیاهان جدید در سیستم‌های زراعی مجدداً مورد توجه قرار گیرد. شناخت دقیق جنبه‌های زیست شناختی، رشد و تکثیر این گونه‌ها و درک صحیح شرایط بوم شناختی آنها در رویشگاه‌های طبیعی‌شان، برای حفاظت از آنها و پیش‌بینی واکنش رفتارشان در شرایط زراعی، بسیار مهم و ضروری است. یکی از انواع این گیاهان کاسنی پاکوتاه (jacq. Cichorium pumilum) است.
کاسنی پاکوتاه (jacq. Cichorium pumilum) گیاهی یکساله از تیره آفتابی‌ها (Asteraceae) با ارزش دارویی است که عمدتاً در اکثر نواحی ایران به ویژه در غرب و جنوب غربی ایران رویش دارد. ریشه‌های این گیاه راست (باریک) و طول ساقه‌ها حدود ۶ تا ۴۰ سانتی‌متر است و برگ‌هایی طوقه‌ای و ساقه‌ای دارد. ارتفاع این گیاه بین ۳ تا ۱۰۰ سانتی متر ذکر شده است در حالی که کاسنی معمولی تا ۲ متر هم ارتفاع دارد و رنگ گل‌های آن آبی رنگ است. زمین‌های نسبتاً مرطوب کنار جاده‌ها، اماکن بایر و دامنههای کم ارتفاع از مهمترین نواحی هستند که گیاه کاسنی در آنها به صورت پراکنده است.
عصاره متانولی گیاه کاسنی پاکوتاه درمانگر مشکلات کبدی، رماتیسم و یرقان است
بررسی‌های تاریخی نشان داده است، اطبای بزرگ و نامدار ایران زمین از دیرباز از طریق تجربه‌های فردی، کتب و دست نوشته‌های قدیمی و همچنین برخی روایات به جای مانده از اهل بیت با گیاه کاسنی و خواص آن آشنا شده و در کتب خویش به معرفی ماهیت، طبیعت و افعال و خواص این گیاه پرداخته اند. برای مثال رازی در کتاب دفع مضار الاغذیه ذکر نمود که کاسنی درد التهاب معده را کاهش می‌دهد و گیر مجاری کبدی را باز و مجاری ادرار را تمیز می‌کند.
برای مقابله با رادیکال‌های آزاد بدن به سیستم دفاعی با آنزیم‌های مختلف و آنتی‌اکسیدان‌هایی با وزن مولکولی کم و زیاد مجهز شده است. مطالعات آزمایشگاهی با قاطعیت نشان می‌دهد که آنتی اکسیدان‌ها اثر محافظتی قوی در برابر بیماری‌هایی همچون سرطان و بیماری‌های قلبی و عروقی دارند ازجمله این آنتی اکسیدان‌ها می‌توان به فنول اشاره کرد. ترکیبات فنولی دارای اثر ضد باکتری، ضد التهاب و ضد حساسیت است. عصاره متانولی کاسنی پاکوتاه دارای فعالیت آنتی‌اکسیدانی قوی با سطح بالایی از ترکیبات فنولی است. از عصاره برگ این گیاه برای درمان یرقان، بزرگ شدن کبد، نقرس، رماتیسم و درمان مشکلات کبدی و دیابت نیز استفاده میشود. کاسنی به سبب دارا بودن مواد تلخی که در آن نهفته است گیاه بسیار مفیدی است که کبد را تصفیه و تقویت می‌کند.
دکتر بالندری عضو هیأت علمی مؤسسه پژوهشی علوم و صنایع غذایی بیان داشته است: «کاسنی پاکوتاه عمدتاً در خاکهای نیمه سنگین مناطقی با ارتفاع ۱۵۰۰-۱۲۰۰ متر از سطح دریا و در عرض‌های جغرافیایی ۲۸ تا ۳۸ درجه شمالی رشد می‌کند. بیشترین درصد جوانه زنی بذرها در دمای ۱۵ درجه سانتیگراد و بیشترین سرعت جوانه‌زنی در دمای ۲۵ درجه سانتیگراد صورت می‌گیرد. به دلیل مقاومت خوب کاسنی پاکوتاه به سرمای بسیار سخت، این گیاه را می‌توان به عنوان یک گیاه یکساله زمستانه در مناطقی با زمستانهای سرد در شرایط زراعی کشت نمود. کاسنی پاکوتاه پتانسیل کشت به عنوان یک گیاه زمستانه را به صورت فاریاب در مناطق نیمه خشک با بارندگیهای مناسب را به خوبی داراست. امروزه انواع گونه‌های کاسنی دارای مصارف متعددی است، برگ‌های انـواع زراعی آن که تلخیشان کم اسـت به‌صـورت خـام در سـالاد و پختـه مصرف می‌شوند، ریشه برخی از انـواع آن نیـز به‌عنـوان جـایگزین یـا افزودنی قهوه و همچنین برای تهیه اینولین کاربرد دارند».
تجمع بیش از حد عناصر شیمیایی در کشت گیاهان دارویی نیز همچون سایر گیاهان در سالهای اخیر، پژوهشگران و سازمانهای تحقیقاتی و اجرایی داخلی را بر آن داشته است که بیش از پیش به امر کوددهی در زمین‌های زراعی کشور توجه مبذول دارند. یکی از راه‌حل‌های پیشنهاد شده برای رویارویی صحیح با این مسأله، تغییر منابع کودی از کودهای شیمیایی به سمت کودهای آلی است.
کشت ارگانیک گیاهان دارویی، کیفیت دارویی آنها را تضمین می‌کند
به طور کلی می‌توان گفت؛ امروزه تمایل به تولید گیاهان دارویی و معطر و تقاضا برای محصولات طبیعی به خصوص در شرایط کشت ارگانیک، در جهان رو به افزایش است. بنابراین کشت ارگانیک این گیاهان، کیفیت دارویی آنها را تضمین کرده و احتمال اثرات منفی روی کیفیت دارویی و عملکرد آنها را نیز کاهش می‌دهد. این نوع کشت گیاهان دارویی بدون کوچکترین صدمات و مخاطرات محیطی و با حفظ پایداری و سلامت سیستم کشاورزی می‌تواند نیازهای غذایی گیاه را تا حدود زیادی برطرف کند و باعث استقرار بهتر میکروارگانیسم‌های خاکزی برای تناوب‌های بعدی و کاهش مصرف کودهای شیمیایی میشود.
منابع:
*بالندری، ا.( ۱۳۹۰). «مطالعه برخی خصوصیات اکوفیزیولوژیکی و بررسی جنبه‌های به زراعی کشت کاسنی پا کوتاه (Cichorium pumilum Jacq.) در شرایط مشهد». پایان نامه دکتری، دانشگاه فردوسی مشهد.
*امیدبیگی، ر. ۱۳۹۳. رهیافت‌های تولید و فرآوری گیاهان دارویی جلد اول. انتشارات به نشر. صص: ۳۴۸ – ۱.
* بالندری، ا. و رضوانی مقدم، پ.( ۱۳۹۰). «اثر تاریخ کاشت و تراکم بر مراحل نمو و وزن خشک اندام‌های هوایی کاسنی پاکوتاه (Cichorium pumilum Jacq.)». نشریه پژوهش‌های زراعی ایران، شماره ۳. صص: ۴۴۶-۴۳۸.
*کوچکی، ع و دیگران. (۱۳۸۷). «ارزیابی اثر کودهای بیولوژیکی بر ویژگی‌های رشد، عملکرد و خصوصیات کیفی گیاه دارویی زوفا (Hyssopus officinalis)». مجله پژوهش‌های زراعی ایران. شماره ۶. صص: ۱۳۷-۱۲۷.
*دعایی ف. (۱۳۹۲). «بررسی تأثیر کاربرد کودهای آلی وبیولوژیک بر عملکرد و اجزای عملکرد رویشی و زایشی گیاه کاسنی پاکوتاه (Cichorium pumilum Jacq.)». رساله کارشناسی ارشد اگرواکولوژی. دانشگاه فردوسی مشهد.
انتهای پیام
منبع: ایسنا
کلیدواژه: استانی علمی و آموزشی کاسنی پژوهش گياهان دارويي گیاهان دارویی گیاه کاسنی گونه ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۷۵۹۹۰۲۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
کهگیلویه و بویراحمد، بهشت گیاهان داروئی؛ فرصتی که از دست می‌رود
کهگیلویه و بویراحمد را می‌توان بهشت گیاهان دارویی دانست، ظرفیتی که در صورت استفاده بهینه از آن به اشتغال به گِل نشسته این دیار کمک بسیاری می‌کند.
به گزارش خبرگزاری ایمنا از کهگیلویه و بویراحمد، امروزه استفاده از گیاهان دارویی در علم پزشکی بر اساس آموزه‌های گذشته به یک باور تبدیل شده‌است و برتری درمان از طریق طب سنتی و گیاهان دارویی به دلیل استفاده کمتر مواد شیمیایی در فرآورده‌های داروی گیاهی مورد تأکید بسیاری از صاحب‌نظران علم پزشکی است.
استان کهگیلویه و بویراحمد با داشتن اقلیم چهارفصل و قرار گرفتن در دامنه رشته کوه‌های دنا از ظرفیت بالایی در برخورداری از گیاهان دارویی برخوردار است، ظرفیتی که در سایه توجه نکردن و کمبود زیرساخت‌ها و نبود عزم جدی از سمت مسئولان استانی به باد فراموشی سپرده شده‌است.
کهگیلویه و بویراحمد بهشت سرمایه‌گذاری در عرصه گیاهان داروییوجود ۲۸ درصد انواع گیاهان دارویی کشور در استان کهگیلویه و بویراحمد ظرفیت مناسبی برای رونق تولید و کاهش بیکاری است، اما به‌دلیل بی‌تدبیری مسئولان و متولیان امر سهم مؤثری در اقتصاد این استان و کاهش بیکاری ندارد.
۴۴۵ گونه گیاه دارویی از مجموع دو هزار گونه در کشور ایران، معادل ۲۸ درصد در سطح ۷۲۴ هزار هکتار از مراتع کهگیلویه و بویراحمد رویش دارد و در واقع در زمینه گیاهان دارویی این استان رتبه نخست کشور را دارد، این در حالی است که این استان، در زمینه بیکاری در رتبه‌های اول قرار گرفته است.
کهگیلویه و بویراحمد دارای ۴۶ گونه گیاهی بومی و سه گیاه دارویی کمیاب دنیا شامل «باریجه»، «آنغوزه» و «گزانگبین» است که به وفور در ارتفاعات استان دیده میشود، علاوه بر این از «بیلهر، جاشیر خوراکی، تره کوهی، کلوس، بن سرخ، کارده، آویشن، لاله واژگون، ترنجبین، خارو، خشت، چوش، درمه، برنجاس، کاسنی و سیاه دانه» می‌توان به عنوان گیاهان دارویی و خوراکی در کهگیلویه و بویراحمد نام برد که در فصول مختلف مورد دستبرد سودجویان قرار می‌گیرد و همین امر نسل این گیاهان را در معرض نابودی قرار داده است.
سیدعلی معتمدی‌پور رئیس سازمان جهادکشاورزی کهگیلویه و بویراحمد می‌گوید: کمتر کسی است که نداند استان کهگیلویه و بویراحمد رویشگاه هزاران گونه گیاهی ارزشمند و صدها گونه کمیاب و ده‌ها گونه آندمیک دارویی است، اما آنچه موجب شده تا از این ظرفیت به خوبی استفاده نشود، این است که حلقه‌های این زنجیره به هم متصل نیستند و فعالیت‌هایی که در این حوزه میشود، کاملاً جزیره‌ای و پراکنده است.
وی معتقد است که ابتدا باید یک نقشه راه کلی ترسیم و این صنعت را ساماندهی و یکپارچه کنیم، به عبارتی تنها راه نجات این صنعت را از بن‌بست خارج کردن آن و ایجاد یک زنجیره کامل ارزش از صفر تا ۱۰۰ و اتصال آنها به همدیگر می‌داند.
نبود ارتباط تولید، صنعت و کشاورزان با یکدیگر، چالش مهم در استفاده از ظرفیت گیاهان داروییمعتمدیپور با بیان اینکه یکی از خلاءهای این حوزه ارتباط نداشتن بخش تولیدی و صنعتی گیاهان دارویی با بدنه اجرایی و کشاورزان است، می‌گوید: ابتدا باید سیمای کلی گیاهان دارویی را تکمیل کنیم و بدانیم که در این صنعت، چه کارخانه‌های فرآوری با چه تولیداتی فعال است، برای تأمین مواد اولیه آنها چه گیاهانی و در چه سطحی کشت شود و از مشکلات تولیدکنندگان و واحدهای فرآوری در بازار فروش و صادرات اطلاعات کافی داشته باشیم.
وی تصریح می‌کند: برنامه ما در جهاد کشاورزی استان این است که دو سیاست کلان‌بخش کشاورزی یعنی اصلاح الگوی کشت و کشاورزی قراردادی را به صنعت گیاهان دارویی وارد کنیم و راهبرد تشکیل زنجیره ارزش غذایی را در این مورد اجرایی و نهایی کنیم.
معتمدی‌پور ادامه می‌دهد: در حال حاضر به دلیل برقرار نشدن ارتباط و اتصال بین حلقه‌های زنجیره گیاهان دارویی، حتی مواد اولیه چند کارخانه بزرگ این حوزه از سایر استان‌ها تأمین میشود که برنامه ما این است که با اصلاح الگوی کشت، بخشی از مزارع خود را به تأمین مواد اولیه مورد نیاز این کارخانه‌ها از جمله سینره، زربند، آسه و سایر واحدهای تولیدی اختصاص دهیم.
وی می‌افزاید: در گام دوم نیز سیاست راهگشای کشت قراردادی را در این حوزه نیز عملیاتی می‌کنیم و با همکاری بخش خصوصی فعال با کشاورزانی که مایل به کشت گیاه دارویی باشند، از سوی کارخانه‌ها قرارداد بسته میشود تا در یک زنجیره مطمئن هم مواد اولیه مطمئن داشته باشیم، هم کشاورز ما نگران فروش محصولاتش نباشد.
ضرورت معرفی ظرفیت‌های گیاهان دارویی کهگیلویه و بویراحمد به دنیارئیس سازمان جهاد کشاورزی کهگیلویه و بویراحمد یکی دیگر از حلقه‌های زنجیره گیاهان دارویی را صادرات می‌داند و می‌گوید: نمایشگاه بزرگی که در اردیبهشت در تهران برگزار میشود، می‌تواند سکوی پرتاب این صنعت به سوی توسعه و بالندگی باشد، چرا که تجار و بازرگانان بسیاری از کشورها در این نمایشگاه حضور پیدا می‌کنند و علاوه بر بازاریابی برای تولیدات خود می‌توانیم سرمایه‌گذار نیز جذب کنیم.
وی تصریح می‌کند: اگر می‌خواهیم گیاهان دارویی به یک ظرفیت واقعی و عملی در سفره مردم تبدیل شود، ابتدا باید فعالیت‌های همه نهادهای مرتبط با اشتغال‌زایی همانند کمیته امداد، بنیاد علوی، ستاد اجرایی، جهاد کشاورزی و از طرفی گمرک، دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی و همه و همه باید تحت یک فرماندهی و برای یک هدف مشترک انجام شود و زنجیره ارزش این صنعت ارزشمند کامل شود.
معتمدی‌پور با بیان اینکه راهی نداریم جز اینکه حلقه‌های مواد اولیه، فرآوری، تجاری‌سازی، بازاریابی، اشتغال، صادرات، فرهنگ‌سازی، آموزش و تحقیقات و همه بازیگران این صنعت به ویژه کشاورزان دارویی کار، منابع طبیعی و مرتع‌کاران و همه و همه را به هم متصل و مرتبط کنیم، می‌گوید: جهاد کشاورزی گام‌های مؤثری در این زمینه برداشته است اما خروجی نهایی و مطلوب این کار نیازمند مشارکت و همکاری بسیاری از نهادهای بیرونی و بخش خصوصی است.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی کهگیلویه و بویراحمد، گام بعدی در تشکیل زنجیره گیاهان دارویی را برقراری ارتباط میان این زنجیره با دیگر زنجیره‌ها از جمله در شیلات می‌داند و می‌افزاید: ما به کمک زنجیره گیاهان دارویی می‌توانیم داروهای دامپزشکی برای صنعت ماهی استان تولید کنیم یا آفت‌کش‌ها در بخش زراعت، بنابراین ابتدا باید حلقه‌های زنجیره ارزش در هر بخش را کامل کنیم و بعد برای برقراری ارتباط هدفمند میان زنجیره‌های ارزش محصولات مختلف اقدام کنیم.
کمک به ایجاد واحدهای فرآوری گیاهان دارویی، برنامه دولت سیزدهم در کهگیلویه و بویراحمدسیدعلی احمدزاده استاندار کهگیلویه و بویراحمد هم در این ارتباط می‌گوید: به منظور ترویج و استفاده از گیاهان دارویی استان چندین برنامه در دستور کار مجموعه اجرایی دولت در استان قرار گرفته است.
وی این استان چهار فصل را ظرفیت بسیار مناسبی برای تولید و اشتغال می‌داند و می‌افزاید: برنامه‌ریزی جهادی در راستای توسعه کشت گیاهان دارویی به بهبود کسب و کار و توسعه استان کمک زیادی می‌کند.
احمدزاده با بیان اینکه کمبود زیرساخت‌ها در استان، یکی از مشکلات است، ادامه می‌دهد: ایجاد کارخانه‌های فرآوری گیاهان دارویی نظیر کارخانه فرآوری گیاهان دارویی گچساران نقش مهمی در تشویق بهره‌برداران و جذب سرمایه‌گذاران در زمینه گیاهان دارویی خواهد داشت.
به گزارش ایمنا، گیاهان دارویی با خواص بی‌شمار صنعتی و خوراکی در ارتفاعات مناطق روستایی استان وجود دارد که با برنامه‌ریزی اصولی و علمی مسئولان می‌تواند تجارت پرسودی هم در زمینه جذب گردشگری روستایی برای مردم استان رقم بزند.
از آنجا که توسعه گردشگری در یک منطقه همواره متأثر از توان‌ها و قابلیت‌های محلی است بنابراین وجود گیاهان دارویی در مناطق روستایی این دیار می‌تواند یکی از راه‌های توسعه صنعت گردشگری همراه با ایجاد درآمدزایی برای مردم کهگیلویه و بویراحمد باشد.
برنامه‌ریزی برای بهره‌برداری مناسب و علمی از گیاهان دارویی مانند آویشن، بومادران، پونه، موسیر کوهی و لاله‌های واژگون یکی از دیگر از قابلیت‌های گردشگری درشهرستان‌های استان است.
بنابراین با توجه اینکه گردشگری یکی از صنایعی است که به سرعت در حال رشد است با رشد و رونق گردشگری نیازها و تقاضاهای جدید پیش می‌آید و میزان تقاضا نسبت به کالاها، خدمات و امکانات موجود افزایش پیدا می‌کند.
گیاهان دارویی در مناطق روستایی کهگیلویه و بویراحمد می‌تواند محیطی برای ایجاد کسب‌وکارهای جدید را فراهم کند و موجب افزایش روحیه کارآفرینی در بین روستاییان شود و رونق گردشگری، محیط روستا را از نظر اقتصادی، به محیطی پویا تبدیل می‌کند و در واقع، محیط روستا به محیطی انگیزشی و محرک برای کارآفرینی تبدیل میشود.
کد خبر 745796
حادثه تلخ برای جوان معلول ساروی که نخبه دانشگاه بود